YÖRESEL DİLİMİZ
| Hazırlayan: Ayvaz OKUR | |
YÖRESEL DİL Yöremizde halkımızın kullandığı dil; Trabzon ve Rize yöresinde kullanılan yöresel dil’de farklılık arzeder. Bazı köylerimizde Trabzon yöresinden gelmiş vatandaşlarımızın konuşma tarzı, klasik Karadeniz konuşma tarzını andırmakla birlikte, bu insanlarımız sayıca çok azdır. Yaygın konuşma ağzının başlıca özelliği; sözlerin, "aha", "ta", "ula", "eh", "gız", "haydi" gibi ünlemlerle birlikte, sanki bunlardan güç alarak söylenmesi; "bana" ve "sana" zamirlerinin "bağa" ve "sağa" biçimlerinde çekimli fiillerin ve sonlarındaki eklerin de kısaltılıp değiştirilerek telaffuz edilmesidir. Konuşma dilinde; "gitmek" fiilinin şimdiki zamanda çekimlenmiş biçimi; "gidim, gidin, gidiyuk, gidiyusunuz |
| Nisan | Abrul ayından sonra yaylaya gideceğiz. | |
| Accuk | Az olan | Accuk elma versene. |
| Ahacuk | İşte | Bizim ev ahacuk |
| Akınmak . | Kaymak | Çocukların akınmaktan pantolonları yırtıldı |
| Akuru | Yamaca paralel | Akuru gel |
| Alaf | Hayvanlar için yaprak demeti | Ahmet alaf almaya gitti |
| Alemeşkere | Açıktan, alenen | Alemeşkere bu yapılır mı? |
| Andır | İşe yaramayan | Andır galsın |
| Angıramak | Avazı çıktığı kadar bağırmak | Angırama geliyorum. |
| Anak | Meydan | Anaa gel. |
| Annaklamak | Bakmak | Beri ennakla |
| Aşak | Eğerceğin yuvarlak parçası | Eğerceğin aşağını kaybettim |
| Aşana | Mutfak | Aşana çok sıcak oldu. |
| Aşar | Turşu kurma maddesi | Bu seneki aşarım beter zollu olmuş heri. |
| Atlamak | Ayıklmak, temizlemek | Bahçe atlamaya gittiler. |
| Avu | Zehir | Avular çiçek açtı |
| Ayam | Hava | Ayam zabacca beter zollu olacak |
| Ayama | Lakap | Onun ayaması keçemen. |
| Bad | Koyun geceleme yeri | Koyunlar bada girdi. |
| Başşak | Fındık sonu toplanan artık | Günde 1 got başşak ederim. |
| Bayak | Biraz önce | Bayak öyle demiyordun ama. |
| Bece | Bu gece | Bece bize gel |
| Bere | Koyu sağma yeri | Koyunlar bereye indi kuzular birazdan gelir |
| Bıldır | Geçen sene | Bıldır daha iyi mahsul vardı. |
| Bişi | Gizli şey | Akuru gel bişi diyeceğim |
| Bitdoma | Azıcık, çok az, küçük | Bitdoma mısır verdi. |
| Boydak | Tek basına, başı boş | Oğlan boydak gelmiş. |
| Bozaltı | Alaca karanlık | Sabah bozaltısına çıktı gitti. |
| Böce | Fasulye | Bu sene böcemiz yok |
| Buymak | Üşümek | Hava çok soğuk buydum. |
| Büngüldemek | Yerinde duramamak | Ne büngüldüyorsun ? |
| Caplama | Fıraktıya yatay çakılan çıta | Fıraktıya caplama vuracağım. |
| Caranak | Sağanak yağmur | Caranak geldi ıslandım. |
| Caydak | Yalniz, sade | Oğlan caydak geldi. |
| Celecoş | Keş’ten yapılan yemek | Sahura celecoş yapalım. |
| Cenik | Sahile yakın köyler | Yayladan cenige gidiyorum |
| Cıbban | Alkış | Öğle sevindi ki; cıbban attı. |
| Cıdık | Tuzak | Cıdığı kurdum. |
| Cıftır | küçücük | Cıftır gibi ama çok fene |
| Cıldırt | Çok sulu | Ayran caldırt su ! |
| Cılga | İnce su yolu | Otlağa cılga çektim |
| Cımbış | Komik | Beter cımbış heri |
| Cındık | Küçük | Çocuk cındık gibi |
| Cırıkta | Hamur kızartması | Sabah cırıkta yiyeceğiz. |
| Cıymak | Ağaç kökü | Çam kayalara cıymak salmış. |
| Cicik | Meme | İneğin cicikleri yara olmuş |
| Cilim | Su gecirmez çamur | Saca cilim çamur getirdim. |
| Cimbar | İğreti baraka, kahve | Akşama cimbara gel |
| Çalpama | Yoğurdun çırpılmışı | Yoğurt çalpa da içelim. |
| Çangal | Sırık | Fasulyeler çangalda sallanıyor. |
| Çara | Akıntı | İnekten çara geldi. |
| Çeç | Bozuk para, ayıklanmış fındık | Biraz çeç fındığım var |
| Çentii | Dasdar’dan yapılan çanta | Bi çenti honça geldi. |
| Çentik | İz, yara | Ağaca çentik atmışlar. |
| Çetdüğüm | Kördüğüm | Gınnap çetdüğüm olmuş |
| Çıpır | Alaca renkli | Yılan çısçıpır. |
| Çıpırlak | Çok renkli | Kazağın rengi çok çıpırlak |
| Çort | Dikenli yer | Dikkat et çorta düşersin |
| Çölük | Küçük ağaç parçası | Çocuklar çölükle oynuyor. |
| Çömez | Çocuk | Çömez kolukla iş yapılmaz. |
| Çöör | Mısırın köke yakın kısmı | Otu çööre kaldırdık |
| Çöten | Mısır ambarı | Darıyı çötene koyduk. |
| Dadduk | Tatlı, sevimli | Ufaklık beter dadduk. |
| Dasdar | Geniş olmayan Yün kilim | Dasdar dokumaya gittiler |
| Debertmek | Karıştırmak | Tavuk gibi ne debertiyorsun |
| Depebızlık | Takla | Çocuk çayırda depebızlık kılıyor. |
| Depük | Kuru, ıslak olmayan yer | Yerler depük |
| Derbey | Lüks lastik (ayakkabı) | Camiyana derbey lastiği ile gideceğim. |
| Dobuç | Ucu sivri olmayan | Kalemin ucu iyice dobuç oldu. Açmak lazım. |
| Dundar | Ustu kapalı | Yagmurda dundara dur ıslanırsın. |
| Düdek | Olgunlaşmamış meyve | Çocuklar incirin düdeğini yolmuş |
| Ebrimek | İncelmek, eskimek | Gömlek de iyice ebridi. |
| Ecinni | Cin | Seni ecinni çarpmış |
| Eğercek | Kirman | Eğercekle yün eğiriyor. |
| Ehel | İyi | Beter ehel oldu. |
| Eşkere | Alenen, açıkça | Türküyü eşkere söyle. |
| Evcük | Çocuk oyun alanı | Çocuklar dere kıyısına evcük yaptılar. |
| Evsi | Ucu yanmış odun | Evsileri söndürmeden evden çıkma. |
| Evşün | Ekmek çevirmeye yarayan alet | Evşünle ekmeği çevirdim. |
| Faşırtı | Parazit. | Radyo faşırtı yapıyor. |
| Felifekiç | Paramparça | Araba kazada felifekiç oldu. |
| Feşel | Yaramaz, afacan | Oğlan beter feşel oldu. |
| Fetil | Sac üstünde yapılan bazlama | Sabah yağlı fetil devürmesi ne güzel olur. |
| Fıratlı | Örme çit | Çitin kenarını fıraktı yaptık. |
| Fırıç | küçük meyve | Elmanın fırıçına da doyulmaz |
| Fışırtmak | Fırlatmak | Çocuklar taşı dereye fışırtıyor. |
| Follamak | Dış kabuk çıkarma | Fasulyeyi folla. |
| Feşel | Dişi olmayan | Feşel konuşuyor. |
| Gaccuk | Kadar | Cin gaccuk boşluk kaldı. |
| Gagiliç | Biçimsiz, kaba, kuru | Zayıflamışta gagiliç olmuş. |
| Galemlik | Baca | Galemliğin şapkası rüzgardan düştü. |
| Gambak | Kel | Saçını sıfıra vurmuş kafası gambak olmuş |
| Ganayaklı | Sakin, mazlum | Bu çocuk çok ganayaklı |
| Gararbazar | Aşağı yukarı | Gararbazara iş olmaz. |
| Garcaşturma | Karıştırma, tahrikleme | Gavga garcasturma |
| Garduf | Patates | Akşama garduf pişirelim |
| Gasmuk | Taze çam kabuğu | Yaylada gasmuk yediğimiz günleri unutamam |
| Gavsun | Fındığın en dış yeşil kısmı | Gavsunu hararla tama koy. |
| Gavunç | Hadım | Hayalarına vurma gavunç olur. |
| Geçek | Merdiven | Mazıya geçekle çıkılır. |
| Gerevi | Dal eğmek için kullanılan odun | Gervi de nasil bire (1) e benziyor. |
| Gıdık | Küçük sepet | Yumurtaları gıdığa koy, kırılmasın. |
| Gılik | Küçük ekmek | Sacdaki gıliki ömeç yapta yiyelim. |
| Gınnap | İp | Gınnap getir bağlayalım. |
| Gırklık | Koyun gırkma aleti | Gırklıkla koyunları gırktık. |
| Gıymuk | İnce ağaç parçası | Elime gıymuk battı. |
| Girebi | Küçük balta | Girebi ver bahçe atlamaya gideceğim. |
| Gobca | Düğme | Gömleğin gobcaları düşmüş. |
| Gönümek | Meyvenin yumuşaması | Armutlar iyice gönüdü |
| Gumul | Büyük sepet | Gumulla gazel almaya gidicem. |
| Guvak | Kepek | Saçların çok guvaklanmış. |
| Guytak | Çukur | Yollar guytak dolu dikkat et. |
| Gübür | Toz ve pislik parçaları | Evin iyice tozunu gübürünü temizle. |
| Güvenek | İri sinek | Yazın yaylalarada güvenek çok olur. |
| Haccak | Güzel | Bu kız beter haccak |
| Haçan | Henüz | Haçan almayacaktın niye kandırdın |
| Halifet | Sohbet | Çocuklarla halifet ediyoruz. |
| Accuk | Az olan |
| Ahacuk | İşte |
| Alaf | Hayvan yiyeceği |
| Andır | İşe yaramayan |
| Anca | Biraz önce |
| Anlağa gel | Meydana gel |
| Annahla | Bak |
| Arkuru | Yamaca paralel |
| Aşak | Eğercek ucuna yerleştirilen yuvarlak |
| Avu | Orman gülü |
| Ayam | Hava |
| Ayama | Lakap |
| Bece | Bu gece |
| Bittuma | Çok az, küçük |
| Bişi | Gizli |
| Bozaltı | Alaca karanlık |
| Boydak | Başı boş |
| Böce | Fasulye |
| Buymak | Üşümek |
| Cablama | Ağaç engel, hayvan korkuluğu |
| Caht | Cesaret, coşmak |
| Caranak | Sağanak yağmur |
| Cımbış | Komik, neşeli |
| Celecoş | Süzme, yağ ve mısır ekmeğinden yapılan yiyecek |
| Cenik | Yaylalar hariç, Yağlıdere yöresel adı |
| Cıpban | Alkış |
| Cıdık | Kuş tuzağı |
| Cırıtta | Hamurdan kızartılmış yiyecek |
| Corde | Keçi yavrusu |
| Corluk | Yaşına yeni gelmiş keçi |
| Cev | Duyurmak, ilan etmek |
| Calpama | Yoğurdu çırpmak |
| Caplama | Ağacın parçalanarak yarılan kısmı |
| Cara | Akıntı |
| Çentik | Elde örülerek yapılmış yün çanta |
| Çec | Kabuğundan çıkmış fındık ve fasulye |
| Çöten | Çubuklardan örülerek yapılan mısır ambarı |
| Çömez | Erkek çocuğu |
| Çökelik | Yağı alınmış peynir |
| Çömen | Mısır saplarının bir ağaç etrafında basitçe yığılmış şekli |
| Dadduk | Tatlı |
| Depük | Kuru |
| Dastar | Yün ipliğinden desenli dokunan kilim çeşidi |
| Depebızlık | Takla atmak |
| Dundara durmak | Saklanmak |
| Diple | Çeşitli bitki yapraklarından yapılan yemek |
| Düdek | Olgunlaşmayan meyve |
| Eline gelmek | Elini öpmek |
| Efsi | ucu yanmış odun |
| Eğercek | Yünden iplik yapma aleti |
| Evcük | Oyuncak |
| Evşün | Sac üstündeki ekmeği çevirmek için kullanılan alet |
| Evza | Kibrit |
| Evlür | Yeter, kafi |
| Fetir | Buğday unundan, sac üzerinde pişirilen büyük ekmek |
| Feridi | Hafiflemek |
| Fıraktı | Çubuktan örülmüş çit |
| Fışıtmak | Herhangi bir şeyi fırlatmak |
| Feşel | Yaramaz, afacan |
| Garılar | Bayanlar |
| Gabalak | Gövdesinden turşu yapılan bir bitki |
| Gallemlik | Baca |
| Ganayaklı | Mazlum |
| Garduk | Patates |
| Garpiye | Patates |
| Gerevi | Fındık dalını eğmeye yarayan ağaç alet |
| Gıdık | Elde taşınan küçük sepet, yumurta sepeti |
| Gıcımık etmek | Karşısındakini sinirlendirmek |
| Girebi | Odun kesmek, bahçe temizlemek için kullanılan alet |
| Gödük | Ölçü aleti |
| Got | Ölçü olarak kullanılan kap |
| Guvak | Saçta bulunan kepek |
| Guruş taşı | Eski köy evlerinin ocaklığındaki çıkma taş |
| Guytak | Çukur |
| Gubul | Çubuktan örülmüş sepet |
| Haburdan | Buradan |
| Hatcak | Güzel |
| Harar | Sepetin büyüğü |
| Hartama | Çatıları kapatmak için kullanılan çam ağacından yapılan ölçü |
| Haçen | Tez, henüz |
| Happak | Ayran |
| Halpıtmak | Yemek |
| Hışır | Pejmürde, perişan, dökük |
| Hepeli deliği | Evlerden ahıra inen gizli geçit |
| Hızan | Kız ve erkek çocukların adı |
| Hırpetmek | Bitiştirmek |
| Höl | Islak |
| Höldüremük | Bir hamlede içmek |
| Imık | Sıcak |
| Irgamak | Sallamak |
| İlistir | Yemek suyunu süzmek için kullanılan altı delik kap |
| İşlik | Gömlek |
| Karakış ayı | Aralık ayı |
| Kaynarı | Sinirlenerek verilen cevap |
| Keltek | Isıtılan ekmeğin altına konulan teneke parçasının adı |
| Kelif | Basit ve sığınak |
| Kesek | Kısa çubuk |
| Keyfanı | İhtiyar kadın |
| Kelçuk | Meyvelerin yenmeyen iç kısmı |
| Kemre | Ahır gübresi |
| Keşif | Sıra |
| Kömezlik | Ahırdaki hayvan dışkısını dışarıya atmaya yarayan delik |
| Kösele | Demir alet keskinleştirici yuvarlak taş |
| Küfe | Hayvanlara verilen sulu yiyecek |
| Kütmek | Tahtadan yapılan küçük oturna aracı |
| Kürün | İçi oyularak yapılmış su altına konulan ağaç |
| Kile | 20 Kg.'a eşit ölçü adı |
| Lavaş | Pide |
| Löç | Çok ıslak |
| Madallı | İştahlı |
| Makluvat | Yabani hayvan |
| Mayıs | Çilek |
| Meh | Buyur |
| Merulcan | Diken ucunun taze iken yenilen kısmı |
| Merek | hayvan yiyeceklerinin konulduğu yer |
| Mıskıç | Cimri |
| Mısmıl | Temiz olan |
| Misir | Domates |
| Nafir | Kez, kere, defa |
| Odduk | Mısır saplarının bir araya getirilerek bir ağaç etrafında topluca yığılması |
| Oflan | Ağaç ve otu bol meyilli arazi |
| Orak ayı | Temmuz ayı |
| Osmak | Kıyaslamak |
| Oyrak | Çökmüş ve çukur arazi |
| Paaç | Çömlekle kızgın kül içinde yapılan ekmek |
| Pahal | Tembel, uyuşuk |
| Pancar | Kara lahana |
| Papara | Ekmeğin dilimnerek şeker ve yağ karışımı yapılan tatlısı |
| Pasa | Devamlı |
| Paşka | Küçük ev |
| Paykıtmak | Kaçırmak |
| Peğ | Taş duvar |
| Pezük | Şeker pancarı |
| Pool | Mısırın ateşte ve suda pişirilmiş hali |
| Putuna | Ağaçtan yapılmış turşu kabı |
| Pur | Toprak haline yüz tutmuş taş |
| Pur | Ladin ve çam ağacı dalı |
| Serenti | İçine fındık ve zahirelerin konulduğu ahşap yapı |
| Sef | YANLIŞ |
| Sinmek | Saklanmak |
| Sümsük | Obur |
| Şalak | Salatalığın yaşlı ve geçkin olanı |
| Şenlik | Küçük sebze bahçesi |
| Taflan | Karayemiş |
| Tasal | Beceriksiz, unutkan |
| Telesimek | Susamak, yorulmak |
| Tırmıt | Mantar |
| Töngel | Muşmulanın bir çeşidi |
| Uruf olmak | Üzülme |
| Uslu | Aklı başında, sağlıklı düşünen |
| Üğüm | Fındık ocağı |
| Üveç | Yaşına yeni gelmiş erkek koyun |
| Vire | Daima, her zaman |
| Yaykın | Kızılağaç |
| Yağlaş | undan yapılan sıvı yiyecek |
| Yalavuz | Kimsesiz |
| Yenlik | Hafif |
| Yımak | Yıkamak |
| Zabacca | Yarın sabah |
| Zeğele | Akşamdan sonraki vakit |
| Zemperi ayı | Ocak ayı |
| Zıbıç | Meyve ve sebze sapı |
| Zivzik | Küçük fare |
| Zumbuk | Yumruk |
| Hevle | Öyle |
| Helle | Un lapası |
